توقف معاملات سهام شرکت در بورس‌، با عنوان توقف نماد شناخته می‌شود و مختص بورس تهران نیست. بنابراین متوقف شدن و بازشدن نمادها در بورس سایر کشورها نیز وجود دارد.

در این مطلب به بررسی توقف و بازگشایی نمادها خواهیم پرداخت.

ریسک توقف معاملات ممکن است در هر بازاری وجود داشته باشد، اما احتمال آن بستگی به میزان عدم اطمینانی دارد که در فضای بازار به چشم می‌خورد. در واقع یک رابطه معنادار بین شفافیت و نقدشوندگی وجود دارد. چنانچه در بازار، شفافیت و اطلاع‌رسانی کارا موجود باشد، دلیلی برای توقف نمادها و ممنوعیت معاملات وجود نخواهد داشت، اما با افزایش عدم اطمینان، توقف نمادها و کاهش قدرت نقدشوندگی در بازارها نیز افزایش می‌یابد.

در یک اقتصاد پر از تصمیمات لحظه ای، وجود دلایل زیاد برای توقف معاملات سهام یک شرکت، طبیعی به نظر می‌رسد.

ریسک توقف نمادها، به مدت زمان توقف نماد بستگی دارد. هرچقدر دوره توقف معاملات بیشتر باشد، فشارهای احتمالی بر سرمایه‌گذاران افزایش خواهد یافت. این جنبه ریسک توقف نمادها، به‌طور معناداری به نوع عملکرد نهاد ناظر و متولیان بازار بستگی دارد.

در حالت کلی نمادها در بازار بورس و فرابورس دارای یکی از چهار وضعیت زیر هستند:

مجاز: در این وضعیت معاملات در سهم بصورت عادی انجام می‌شود.

مجاز-محفوظ: هنگامی که نماد مدتی است بسته شده ولی در حال بازگشایی است، قبل از بازگشایی نماد در حالت مجاز محفوظ قرار می‌گیرد. در این حالت ارسال سفارش در نماد قابل انجام است ولی هیچ معامله‌ای صورت نمی‌گیرد. به محض مجاز شدن نماد، سفارشاتی که در نماد موردنظر ثبت شده قابل معامله خواهد شد.

مجاز-متوقف: در این وضعیت، نماد غیرقابل معامله است. نماد شرکت‌ها زمانی در این وضعیت قرار می‌گیرند که یکی از دلایل بسته شدن نماد (که در ادامه ذکر می‌کنیم) را دارا باشند.

ممنوع: در این وضعیت سهم قابل معامله نیست (نماد طی همان روز معاملاتی بازگشایی خواهد شد).

ممنوع-متوقف: در این وضعیت سهم قابل معامله نیست و هیچ معامله و دستوری در روز جاری بر روی سهم صورت نمی‌پذیرد (بازگشایی نماد معاملاتی در همان روز انجام نخواهد شد).

دلایل عمده توقف نماد شرکت‌های بورسی در بورس اوراق بهادار ایران

در جدول زیر می‌توانید دلایل معمول توقف نمادها در بورس را مشاهده کنید. روبروی هر مورد، مدت زمان توقف نماد مشخص شده است.

دلایل توقف نماد	مدت زمان معمول توقف نماد
افشای اطلاعات بااهمیت در گروه “الف”	تا پایان جلسه معاملاتی جاری
افشای اطلاعات بااهمیت در گروه “ب” الف) افشای اطلاعات تا ۹۰ دقیقه قبل از پایان جلسه معاملاتی ب) افشای اطلاعات در ۹۰ دقیقه پایانی جلسه معاملاتی ج) افشای اطلاعات در ساعات خارج از بازار	الف) حداکثر ۶۰ دقیقه ب) تا پایان جلسه معاملاتی جاری ج) ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد
افزایش یا کاهش قیمت پایانی بیش از ۵۰% طی ۱۵ روز معاملاتی متوالی	حداکثر ۲ روز کاری
مظنون شدن به استفاده از اطلاعات‌نهانی یا دستکاری قیمت توسط برخی از افراد در معاملات اوراق بهادار	حداکثر ۵ روز کاری
افزایش یا کاهش قیمت پایانی بیش از ۲۰% طی ۵ روز معاملاتی متوالی	حداکثر ۶۰ دقیقه در حالت سفارش گیری
مجامع عمومی صاحبان سهام براساس اطلاعیه دعوت به مجمع	۱ روز کاری قبل از مجمع تا حداکثر ۲ روز کاری پس از افشای تصمیمات مجمع
برگزاری جلسه هیئت مدیره جهت تصمیم‌گیری درخصوص افزایش سرمایه به میزان ۲۰۰% یا بیش‌تر از محل صدور سهام جایزه	۱ روز کاری قبل از برگزاری جلسه تا ثبت افزایش سرمایه و قابل معامله شدن سهام جدید

برخي از مصاديق اطلاعات بااهميت: گروه (الف)  تعليق يا توقف تمام يا بخشي از فعاليت شركت؛  شروع مجدد فعاليت متوقف يا تعليق شده؛  بهره برداري از طرح ها و پروژه هاي جديد؛  اعلام اعسار يا ورشكستگي شركت؛  نتايج برگزاري مناقصه يا مزايده؛  نتايج شركت در مناقصه يا مزايده؛  انعقاد، فسخ و يا تغييرات اساسي در قراردادهاي مهم؛  كشف منابع و يا ذخاير قابل توجه؛  هر نوع تركيب، تجزيه، ادغام و اكتساب؛  نقل و انتقال دارايي‌هاي ثابت شركت؛  تحصيل سهام شركت ديگر در هر يك از موارد ذيل: ۱- مبلغ خريد بيش از ۵ درصد دارايي‌هاي شركت در صورت‌هاي مالي سال قبل باشد؛ ۲- ناشر بيش از ۵ درصد سهام شركت (بورسي يا فرابورسي) ديگر را خريداري نمايد  واگذاري سهام شركت ديگر در هر يك از موارد ذيل: ۱- مبلغ واگذاري بيش از ۵ درصد دارايي‌هاي شركت در صورت‌هاي مالي سال قبل باشد؛ ۲- ناشر بيش از ۵ درصد سهام شركت (بورسي يا فرابورسي) ديگر را واگذار نمايد.  تغييرات بااهميت در عملكرد شركت هاي تحت كنترل؛  تغيير سهامدار عمده؛  اعلام وقوع حوادث غير مترقبه؛  تعديلات سنواتي؛  درخواست خروج از شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس  مربوطه؛  خريد، واگذاري، اخذ، فسخ و تغييرات مجوز فعاليت، امتياز  تجاري يا علائم تجاري؛  تأثيرات با اهميت ناشي از تغييرات ارزي (قيمت ارز)؛  دريافت يا پرداخت كمك‌هاي نقدي يا غير نقدي بيشتر از ۵  درصد سرمايه شركت؛  پذيرش يا انتقال اوراق در بازارهاي بين المللي؛  برگشت بيشتر از ۵ درصد از محصولات شركت بر اساس  مبلغ فروش آخرين سال مالي؛  دريافت مجوز تغيير بيشتر از ۱۰ درصد در قيمت فروش  محصولات يا خريد مواد اوليه؛  تغيير در برآوردهاي حسابداري؛   گروه (ب)  برگزاري مناقصه يا مزايده؛  شركت در مناقصه يا مزايده؛  افشاي معاملات موضوع ماده ۱۲۹ اصلاحيه قانون تجارت يا   معاملات با ساير اشخاص وابسته؛  پذيرش تعهدات جديد يا اتمام تعهدات قبلي؛  دعاوي مهم مطروحه له يا عليه شركت؛  تغييرات در تركيب توليد يا فروش محصولات؛  تغيير وضعيت مشتريان يا عرضه‌كنندگان عمدة شركت؛  برنامه انتشار اوراق بدهي؛  پيشنهاد پرداخت سود يا تغيير سياست تقسيم سود  توثيق يا فك رهن دارايي‌ها؛  ايجاد يا منتفي شدن بدهي احتمالي؛  تغيير حسابرس؛  تصميم هيئت مديره براي بازخريد سهم يا فروش سهام  خزانه؛  توثيق، مسدود كردن، آزادسازي يا فك رهن سهام ناشر متعلق به سهامدار عمده كه عضو هيئت مديره است؛  ساير موارد

قوانین توقف نمادهای معاملاتی

قوانین زیر جزء ماده و بندهای موجود در” دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران” منتشر شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار است.

ماده ۱۵: نماد معاملاتی اوراق بهادار پذیرش شده در بورس در موارد زیر توسط بورس متوقف می‌شود:

۱- یک روز کاری قبل از برگزاری مجامع عمومی صاحبان سهام براساس اطلاعیه دعوت به مجمع منتشره توسط سازمان؛ که در صورت وجود زیر ساخت های فنی، بورس مي تواند نماد معاملاتی را در روز برگزاري مجامع عمومي صاحبان سهام متوقف نمايد.

۲- یک روز کاری قبل از برگزاری جلسه هیات‌مدیره ناشر پذیرفته شده جهت تصمیم‌گیری در خصوص تغییر سرمایه براساس اطلاعیه منتشره توسط سازمان؛

ماده ۱۶ مکرر:

نماد معاملاتی به صورت خودکار بلافاصله پس از ارسال اطلاعات با اهمیت به صورت زیر متوقف و بازگشایی می شود:

الف: اگر اطلاعات با اهمیت در گروه “الف” قرار داشته باشد، نماد معاملاتی به صورت خودکار متوقف شده و در اولین جلسه معاملاتی بعد، بازگشایی خواهد شد.

ب: اگر اطلاعات با اهمیت در گروه “ب” قرار داشته باشد:

۱. در صورتی که اطلاعات با اهمیت تا ۹۰ دقیقه قبل از پایان جلسه معاملاتی ارسال شود، نماد معاملاتی به طور خودکار به مدت ۶۰ دقیقه متوقف و پس از آن بازگشایی می شود.

۲. در صورت افشای اطلاعات با اهمیت در ۹۰ دقیقه پایانی جلسه معاملاتی، نماد معاملاتی به طور خودکار متوقف و در جلسه معاملاتی بعد بازگشایی خواهد شد.

۳. در صورتی که اطلاعات با اهمیت در ساعتی خارج از زمان بازار منتشر شود، نماد معاملاتی در ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد بازگشایی خواهد شد.

نکته: در صورت عدم رعایت قوانین و یا وجود هرگونه ابهام در افشا و انتشار اطلاعات با اهمیت، سازمان می تواند ضمن انتشار پیام شفاف سازی در خصوص دلایل توقف، نماد ناشر را حداکثر برای ۲ روز کاری متوقف نگه دارد.

ماده ۱۷ مکرر: درصورتی‌که قیمت پایانی سهم، طی ۵ روز معاملاتی متوالی، در دامنه عادی نوسان قیمت، بیش از ۲۰% افزایش یا کاهش داشته باشد، بورس موظف است نماد معاملاتی را به مدت ۶۰ دقیقه در وضعیت سفارش گیری نگه داشته و سپس انجام معاملات را مجدداً آغاز نماید. همچنین در صورت بسته شدن نماد به شرح فوق، معاملات کلیه اوراق بهادار مرتبط با آن نماد (حق تقدم سهام و اوراق مشتقه) نیز در وضعیت سفارش گیری قرار می‌گیرد.

نکته: پس از وقفه معاملاتی، قیمت پایانی سهم همان قیمت پایانی در زمان توقف نماد خواهد بود.

ماده ۱۷ مکرر ۱: درصورتی‌که قیمت پایانی سهم، طی ۱۵ روز معاملاتی متوالی، در دامنه عادی نوسان قیمت، بیش از ۵۰% افزایش یا کاهش داشته باشد، بورس موظف است نماد معاملاتی را به مدت حداکثر ۲ روز کاری متوقف کرده و از ناشر درخواست برگزاری کنفرانس اطلاع‌رسانی نماید. همچنین در صورت بسته شدن نماد به شرح فوق، معاملات کلیه اوراق بهادار مرتبط با آن نماد (حق تقدم سهام و اوراق مشتقه) نیز متوقف می‌شود.

ماده ۱۸: در صورتی که معاملات اوراق بهادار مظنون به ‌استفاده از اطلاعات‌ نهانی یا دستکاری قیمت باشد، بورس می‌تواند راسا یا به موجب اعلام سازمان نماد معاملاتی اوراق بهادار را متوقف نماید. بازگشایی نماد معاملاتی پس از بررسی‌های لازم و حداکثر تا پایان روز معاملاتی بعد حسب مورد به تشخیص بورس یا سازمان خواهد بود.

ماده ۱۹: بورس باید دلیل توقف نماد معاملاتی را حداکثر تا پایان روز کاری توقف نماد معاملاتی اطلاع‌رسانی نماید. همچنین بورس مکلف است حداقل ۱۵ دقیقه قبل از بازگشایی نماد معاملاتی مراتب را به اطلاع عموم برساند.

نحوه اطلاع‌رسانی توقف نماد

زمانی که توقف نماد با اطلاع قبلی باشد، ناظر بازار در همان روز در سایت tsetmc.com پیغامی مبنی بر توقف نماد در پایان روز معاملاتی منتشر می‌کند. توقف نماد توسط ناظر بازار و با انتشار پیغامی مانند این پیغام اطلاع‌رسانی می‌شود

” توقف نمادهای معاملاتی (رمپنا)، (پدرخش)
به اطلاع می رساند، در پایان معاملات امروز نماد معاملاتی شرکت‌های گروه مپنا (رمپنا) و تولیدی و صنعتی درخشان تهران (پدرخش) جهت برگزاری مجمع عمومی عادی به طور فوق‌العاده به منظور انتخاب اعضاء هیئت مدیره متوقف خواهند شد. مدیریت عملیات بازارشرکت بورس اوراق بهادارتهران “

توقف نماد بدون اطلاع قبلی معمولا به دلایلی مانند تعدیل سود شرکت، مظنون شدن به استفاده از اطلاعات‌نهانی یا دستکاری قیمت، با هدف درخواست شفاف‌سازی از شرکت انجام می‌گیرد. در توقف نماد بدون اطلاع قبلی، پیغامی شبیه پیغام زیر توسط ناظر بازار ارسال می‌گردد

” توقف نماد معاملاتی (فلامی)
به اطلاع می رساند،نماد معاملاتی شرکت لامیران(فلامی)با توجه به تعدیل پیش بینی درآمد هر سهم متوقف شد.مدیریت عملیات بازارشرکت بورس اوراق بهادار تهران “

قوانین بازگشایی نمادهای معاملاتی

ماده ۲۰: بازگشایی نمادهای معاملاتی با اعلام سازمان و طبق شرایط زیر انجام می‌شود:

۱- حداکثر ۲ روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی عادی ناشر پذیرفته شده که تصمیمات آن تصویب صورت‌های مالی یا تقسیم سود باشد، به صورت حراج ناپیوسته و بدون محدودیت دامنه نوسان؛

۲- حداکثر ۲ روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی عادی که موضوع آن سایر موارد غیر از بند ۱ باشد، به صورت حراج ناپیوسته و با محدودیت دامنه نوسان؛

۳- حداکثر ۲ روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده‌ای که تصمیمات آن منجر به تغییر سرمایه ناشر پذیرفته شده نشود، به صورت حراج ناپیوسته و با محدودیت دامنه نوسان؛

۴- حداکثر ۲ روز کاری پس از برگزاری مجمع عمومی یا جلسه هیات‌مدیره در خصوص تغییر سرمایه یا انتشار هرگونه اوراق بهادار دیگر به منظور تامین مالی، بازگشایی نماد طی مهلت مقرر در این بند منوط به افشای پیش‌بینی پس از اعمال اثرات تغییر سرمایه یا انتشار اوراق بهادار، بدون محدودیت دامنه نوسان؛

نکته: مواعد زمانی جهت بازگشایی نمادهای موضوع این ماده، در شرایط خاص و با دستور مدیرعامل بورس می‌تواند حداکثر با ۲ روز تاخیر اعمال گردد.

ماده ۲۱:

حذف شد.

ماده ۲۲: بازگشایی نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته با اعمال یک مرحله پیش‌گشایش (۳۰ دقیقه) شروع و با اجرای حراج ناپیوسته پایان می‌یابد. پس از این مرحله، معاملات از طریق حراج پیوسته در زمان باقیمانده تا پایان جلسه معاملاتی و در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت انجام می‌شود. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف شده از طریق حراج ناپیوسته است.

نکته۱: مرحله پیش گشایش مرحله ای است که درآن می‌توان ثبت سفارش کرد؛ ولی هیچ معامله ای در این مرحله انجام نخواهد گرفت.

نکته۲: در صورتی که در دوره حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نپذیرد یا معاملات انجام شده در دوره حراج ناپیوسته توسط بورس تایید نشود، به تشخیص بورس و پس از اطلاع‌رسانی، حراج ناپیوسته موضوع این ماده برای یک بار دیگر در همان جلسه معاملاتی یا در ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد قابل تکرار است. به هر ترتیب در صورت عدم‌کشف قیمت، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.

نکته۳: درخصوص قيمت گذاري حق تقدم سهام براي اولين بار پس از افزايش سرمايه و در زمان عرضه حق تقدم استفاده نشده در صورت عدم كشف قيمت پس از دو نوبت حراج ناپيوسته، حراج ناپيوسته تا كشف قيمت تكرار مي شود. در زمان عرضه‌ي حق تقدم استفاده نشده مدت زمان حراج ناپيوسته از شروع عمليات حراج آغاز و تا پايان جلسه‌ي معاملاتي ادامه خواهد داشت.

منبع قوانین و مقررات: دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران